اصطلاحات فنّی


هایكوُ،هایكوُ اصطلاحات فنّی فراوانی دارد كه تعریف و توضیح آن‌‌‌‌‌‌ها دشوار است، چرا كه به روابط ظریف یا حالات پیچیده‌‌‌‌‌‌ی جان اشاره‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌كند. از سوی دیگر، خود لغات از نظر معنا تغییر كرده و معنایی كه امروزه دارد متفاوت از معنای صد یا هزار سال پیش آن‌‌‌‌‌‌هاست.
پیش از این با اصطلاحاتی چون سابی، وابی ، و یووگِن  آشناشده ‌‌‌‌‌‌ایم. اینك چند اصطلاح مهم دیگر.

۱. آواره aware نه كاملاً غم است و نه كاملاً دردِ حسرت و غربت به معنای معمولی آن، یعنی اشتیاق بازگشت به گذشته‌‌‌‌‌‌ی دلخواه. آواره، بازتاب گذشته‌‌‌‌‌‌ها است و آن‌‌‌‌‌‌چه محبوب بوده‌‌‌‌‌‌ است، و به آن‌‌‌‌‌‌ها طنینی می‌‌‌‌‌‌دهد چون آواز هم‌‌‌‌‌‌سُرایان در كلیسایی بزرگ:

هیچ‌‌‌‌‌‌كس در حصارِ فوها زندگی‌‌‌‌‌‌ نمی‌‌‌‌‌‌كند؛
چارطاقی رها شده؛
تنها بادِ خزانی برجاست و
مَدّ شامگاهی؛
اندیشیدن به چیزهای گذشته
چه دور است.

آواره لحظه‌‌‌‌‌‌ی بحرانی میان دیدن نپایندگی و ناپایداری جهان است با اندوه و افسوس، و دیدن آن است به شكل تُهیای بزرگ:

رود خود را پنهان‌‌‌‌‌‌ می‌‌‌‌‌‌كند
در علف‌‌‌‌‌‌های
     خزانِ وداع ‌‌‌‌‌‌كننده.
 
برگ‌‌‌‌‌‌ها فرومی‌‌‌‌‌‌ریزند،
بر هم‌‌‌‌‌‌ می‌‌‌‌‌‌افتند؛
     باران از پسِ باران می‌‌‌‌‌‌بارد.

آن لحظه‌‌‌‌‌‌ی گذر درست همان «گذشتن» است در این هایكوُی ایسّا كه دررمرگ فرزند خردسالش گفتهر‌‌‌‌‌‌است:

این جهان شبنمی ـــ
شاید شبنمی باشد،
     و هنوز ـــ و هنوز ـــ

۲. شیوری shioriِ . بنابر توضیح كیورایی، شیوری مشتق است از shioruِ ، به معنی آمیختن، كه بیان نوعی فریبندگی رقت‌‌‌‌‌‌انگیز است در جان نگرنده و در شكل شعر، نه در موضوع آن.

۳. هوسومیhosomiِ ، یعنی باریكی و ظرافت، و با یووگِن- كه شعریت شعر است – بستگی نزدیك دارد، مانند شیوری كه كمابیش با سابی بستگی دارد.

۴. شی‌‌‌‌‌‌بوُمیshibumiِ ، مزه‌‌‌‌‌‌ی گس است در برابر مزه‌‌‌‌‌‌ی شیرین. از این‌‌‌‌‌‌رو معنایی ضد احساساتی‌‌‌‌‌‌ بودن و هیجانی‌‌‌‌‌‌ شدن و عشق خیالی را می‌‌‌‌‌‌رساند. ریاضت اندكی متفاوت از آن است، چه شی‌‌‌‌‌‌بوُمی فریبند‌‌‌‌‌‌گی خاص خود را دارد؛ ریاضت به خود آزاری نیز ربط ‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌یابد، حال آن كه شی‌‌‌‌‌‌بوُمی، و وابی فقط به آن می‌‌‌‌‌‌ماند. از نظر زیبایی ‌‌‌‌‌‌شناسی هم ناتوانان از توانایان، زن از مرد، و شب از روز نیرومندترند. این را در شعر باشوْ می‌‌‌‌‌‌توان ‌‌‌‌‌‌دید:

خوب كه نگاه‌‌‌‌‌‌ كردم
نازوُنا را در كنارِ پرچین
     شكفته ‌‌‌‌‌‌یافتم.

۵. شی‌‌‌‌‌‌بوُمی گاهی با ئیكی iki همراه است، ولی با آن هیچ بستگی واقعی ندارد. ئیكی لطافت (جنسی) است كه خودداری و باز داشته ‌‌‌‌‌‌شده ‌‌‌‌‌‌است، امّا نه به قصد جلوه‌‌‌‌‌‌گری و جلب توجّه. شی‌‌‌‌‌‌بوُمی كاملاً غیرجنسی است، فرورفته در سرشت خود، یا اگر نه، بیشتر از خود می‌‌‌‌‌‌راند تا آن كه به خود بكشد. میان شی‌‌‌‌‌‌بوُمی و ئیكی مویی فاصله ‌‌‌‌‌‌است.

۶. اوُشین ushinِ ، هرگاه ذهنی باشد صمیمیت احساس است و هرگاه عینی یا بیرونی باشد، زیبایی متعالی است.

Share/Save



هایكوُ،هایكوُ اصطلاحات فنّی فراوانی دارد كه تعریف و توضیح آن‌‌‌‌‌‌ها دشوار است، چرا كه به روابط ظریف یا حالات پیچیده‌‌‌‌‌‌ی جان اشاره‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌كند. از سوی دیگر، خود لغات از نظر معنا تغییر كرده و معنایی كه امروزه دارد متفاوت از معنای صد یا هزار سال پیش آن‌‌‌‌‌‌هاست.
پیش از این با اصطلاحاتی چون سابی، وابی ، و یووگِن  آشناشده ‌‌‌‌‌‌ایم. اینك چند اصطلاح مهم دیگر.
۱. آواره aware نه كاملاً غم است و نه كاملاً دردِ حسرت و غربت به معنای معمولی آن، یعنی اشتیاق بازگشت به گذشته‌‌‌‌‌‌ی دلخواه. آواره، بازتاب گذشته‌‌‌‌‌‌ها است و آن‌‌‌‌‌‌چه محبوب بوده‌‌‌‌‌‌ است، و به آن‌‌‌‌‌‌ها طنینی می‌‌‌‌‌‌دهد چون آواز هم‌‌‌‌‌‌سُرایان در كلیسایی بزرگ:

هیچ‌‌‌‌‌‌كس در حصارِ فوها زندگی‌‌‌‌‌‌ نمی‌‌‌‌‌‌كند؛
چارطاقی رها شده؛
تنها بادِ خزانی برجاست و
مَدّ شامگاهی؛
اندیشیدن به چیزهای گذشته
چه دور است.

آواره لحظه‌‌‌‌‌‌ی بحرانی میان دیدن نپایندگی و ناپایداری جهان است با اندوه و افسوس، و دیدن آن است به شكل تُهیای بزرگ:

رود خود را پنهان‌‌‌‌‌‌ می‌‌‌‌‌‌كند
در علف‌‌‌‌‌‌های
     خزانِ وداع ‌‌‌‌‌‌كننده.
 
برگ‌‌‌‌‌‌ها فرومی‌‌‌‌‌‌ریزند،
بر هم‌‌‌‌‌‌ می‌‌‌‌‌‌افتند؛
     باران از پسِ باران می‌‌‌‌‌‌بارد.

آن لحظه‌‌‌‌‌‌ی گذر درست همان «گذشتن» است در این هایكوُی ایسّا كه دررمرگ فرزند خردسالش گفتهر‌‌‌‌‌‌است:

این جهان شبنمی ـــ
شاید شبنمی باشد،
     و هنوز ـــ و هنوز ـــ

۲. شیوری shioriِ . بنابر توضیح كیورایی، شیوری مشتق است از shioruِ ، به معنی آمیختن، كه بیان نوعی فریبندگی رقت‌‌‌‌‌‌انگیز است در جان نگرنده و در شكل شعر، نه در موضوع آن.

۳. هوسومیhosomiِ ، یعنی باریكی و ظرافت، و با یووگِن- كه شعریت شعر است - بستگی نزدیك دارد، مانند شیوری كه كمابیش با سابی بستگی دارد.

۴. شی‌‌‌‌‌‌بوُمیshibumiِ ، مزه‌‌‌‌‌‌ی گس است در برابر مزه‌‌‌‌‌‌ی شیرین. از این‌‌‌‌‌‌رو معنایی ضد احساساتی‌‌‌‌‌‌ بودن و هیجانی‌‌‌‌‌‌ شدن و عشق خیالی را می‌‌‌‌‌‌رساند. ریاضت اندكی متفاوت از آن است، چه شی‌‌‌‌‌‌بوُمی فریبند‌‌‌‌‌‌گی خاص خود را دارد؛ ریاضت به خود آزاری نیز ربط ‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌یابد، حال آن كه شی‌‌‌‌‌‌بوُمی، و وابی فقط به آن می‌‌‌‌‌‌ماند. از نظر زیبایی ‌‌‌‌‌‌شناسی هم ناتوانان از توانایان، زن از مرد، و شب از روز نیرومندترند. این را در شعر باشوْ می‌‌‌‌‌‌توان ‌‌‌‌‌‌دید:

خوب كه نگاه‌‌‌‌‌‌ كردم
نازوُنا را در كنارِ پرچین
     شكفته ‌‌‌‌‌‌یافتم.

۵. شی‌‌‌‌‌‌بوُمی گاهی با ئیكی iki همراه است، ولی با آن هیچ بستگی واقعی ندارد. ئیكی لطافت (جنسی) است كه خودداری و باز داشته ‌‌‌‌‌‌شده ‌‌‌‌‌‌است، امّا نه به قصد جلوه‌‌‌‌‌‌گری و جلب توجّه. شی‌‌‌‌‌‌بوُمی كاملاً غیرجنسی است، فرورفته در سرشت خود، یا اگر نه، بیشتر از خود می‌‌‌‌‌‌راند تا آن كه به خود بكشد. میان شی‌‌‌‌‌‌بوُمی و ئیكی مویی فاصله ‌‌‌‌‌‌است.

۶. اوُشین ushinِ ، هرگاه ذهنی باشد صمیمیت احساس است و هرگاه عینی یا بیرونی باشد، زیبایی متعالی است.




درباره‌ی سایت رسمی احمد شاملو

One comment

  1. این متن دو بار اومده محسن .ضمنا لینک های مطلب قبلی و بعدی جابه جاان.